Halilü'r Rahman Camii, Eyyûbiye, Şanlıurfa

Halil'ür Rahman Camii, Şanlıurfa Halil'ür Rahman Camii, Şanlıurfa'nın Merkez Eyyûbiye İlçesi Gölbaşı Mahallesi’nde, Balıklı gölün kuzey kıyısında yer almaktadır. Cami, minaresinin batı ve kuzey yönündeki kitabelerden öğrenildiğine göre; Selahaddin Eyyubi’nin yeğeni El Melik’ül Eşref Muzafferüddin Musa tarafından H.608/M.1211-1212 yılında yaptırılmıştır. Bazı kaynaklarda da bu caminin Abbasi halifelerinden Me’mun tarafından yaptırıldığı ileri sürülmüş. Ancak, bunu belirten bir belgeye rastlanmamıştır.  Bazı iddialara göre de bu caminin bulunduğu yerde eski bir kilise vardı.  Bu kilise, 504 yılında Urbisyus’un maddi yardımları ile Monofistler adına Meryem Ana Kilisesi olarak yapılmıştır. Halk arasında bu camiye Döşeme Camii veya Hz.İbrahim’in makamından ötürü Makam Camii ismi de verilmiştir.  Şanlıurfa’daki en erken tarihli cami olarak nitelenen bu cami, yapıldığı dönemden sonra Eyyubi mimarisini yansıtan özelliklerini büyük ölçüde kaybetmiş ve son olarak 1810 yılında yapılan büyük bir tadilat sonucunda da bugünkü durumunu almıştır.  Caminin doğu cephesindeki kitabede; “Peygamberlerin atası Halil’ür Rahman’ın makamı olan bu cami 1225 (1810) tarihinde yaptırılmıştır” yazılıdır.  Caminin batı kısmına bitişik Makam bölümünün batı kapısı üzerindeki ayet yazılı kitabede de H.1228/M.1871 tarihi bulunmaktadır.  Bu da caminin iki ayrı dönemde tamir edildiğini göstermektedir.  Cami kesme taştan, dıştan kareye yakın dikdörtgen planlı, ibadet mekânının ortasındaki dört payenin taşıdığı pandantifli bir kubbe ile üzeri örtülüdür.  Bunun etrafında sekiz çapraz tonozlu, mihrap duvarına paralel üç sahınlı bir plan ile karşılaşılmaktadır.  Caminin kuzey duvarının yanında Halil’ür Rahman Gölü’nün oluşundan ötürü son cemaat mahalli yapılmamıştır.  İçerisi tonoz kemerlerin altındaki üçerli pencere grupları ile aydınlatılmıştır.  Mihrap yarım daire şeklinde olup, sütunçelere dayanan kademeli ve üst üste iki sivri kemerlidir. Buradaki kesme taştan minber ise oldukça sade bir görünümdedir.  Üzeri basit ve piramidal bir külah ile örtülmüştür.  Caminin içerisi kireç ile sıvanmış olduğundan herhangi bir bezeme ile karşılaşılmamaktadır.  Halilü'r Rahman Camii, Şanlıurfa Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün 1991 yılında yaptığı tadilatta, caminin ana duvarları üzerine korkuluk şebekeleri eklenmiş ve burası kubbelerle çevrili bir teras konumunda getirilmiştir. Caminin güneydoğu köşesinde bulunan ve içerisine ibadet mekânından girilen kare planlı minarenin Bizans dönemindeki kilisenin çan kulesi olduğu da iddia edilmiştir.  Ancak, bugünkü konumu ile bunu ispatlamak çok zordur.  Minarenin gövdesi yatay silmelerle, akantus yaprakları ile bezenmiştir.  Batı cephesine de nesih yazılı altı satırlık bir kitabe yerleştirilmiştir.  MERKEZ EYYÛBİYE'DEKİ DİĞER CAMİLER ŞANLIURFA'DAKİ CAMİLER