LİBYA HARİTASI
- Mosque of Ghadames (English)
- El Arûsî Camii
- Eski Camii, Kavâlîş
- Kuzey Kavâlîş Camii, Kavâlîş
- Şehidler Camii, Kavâlîş
BİNGAZİ'DEKİ CAMİLER 6/36=42
Libya Nerededir?
Libya, Akdeniz kıyısında, doğusunda Mısır, batısında Cezayir ve Tunus, güneyinde Nijer ve Çad, güneydoğusunda Sudan ile komşu olan bir Kuzey Afrika ülkesidir.
Ülkenin adı olan 'Libya', eski Mısırlılar'ın Nil'in batısında yaşayan Berberiler için kullandıkları Lebu kelimesinden gelmektedir.
Kelime, eski Yunanca'ya 'Libya' olarak geçmiştir.
Ülkenin eski resmi adı Libya Sosyalist Halk Cumhuriyeti idi.
Fakat 2011 yılında "Arap Baharı" diye isimlendirilen haçlı saldırılarında Kaddafi'nin öldürülerek iktidardan düşürülmesinden sonra adını sadece Libya olarak kullanmış, Ocak 2013 ise Libya Devleti adını almıştır.
Ülkenin asıl yerlileri Berberi kabilelerdir.
Ancak Antik çağlardan bu yana bilinen tarihinde ülkeye Fenikeliler, Kartacalılar, Büyük İskender'in orduları, Ptolemaus hanedanı ve Romalılar, Arap-İslam İmparatorluğu ile Osmanlılar hakim olmuşlardır.
Trablus, esas olarak Kartaca'ya bağlı Fenikeli bir grup koloni idi.
Üç büyük şehir olan (Yunanca Tri: üç, polis: şehir) Oea, Sabrata ve Leptis Magna, Fenikelilerce kurulmuştu.
MÖ 7. yüzyılda burası, Roma'nın Kartaca devletine son verdiği Punik savaşlarından (Fenike savaşları/Pön savaşları) sonra diğer Kartaca toprakları gibi Romalılar'ın eline geçti.
Doğu kıyılarındaki Sirenayka ise Roma İmparatorluğu hakimiyetinden önce kurulmuş Yunan kolonisiydi.
Büyük İskender'in fethinden sonra Ptolemiler'e, ondan sonra da Romalıların yönetimine geçti.
Roma ikiye ayrılınca, Libya Doğru Roma'nın elinde kaldı.
647 yılında ise Abdullah ibn el-Sa’ad komutasındaki İslam orduları Libya'ya girerek Bizanslılar'ı mağlup etti.
Trablus ve Sirenayka Halife'ye bağlanmakla birlikte Bizanslılar'a (İstanbul ve Şam) bağlı yöneticiler bölgeyi yönetmeye devam ettiler.
1146'da Sicilyalı Normanlar Trablus'u istila etti.
14. ve 15. yüzyıllarda İslam hakimiyetinden sonra, 16. yüzyılda İspanyol idaresine geçti.
Burası 1553'te, Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Turgut Reis tarafından fethedildi.
1611 yılına kadar, paşalar tarafından yönetildi.
1611 yılında dayılık sistemi geldi.
Osmanlı Devleti'nin zayıflamasına paralel olarak, Dayılar daha bağımsız hareket etmeye başladı. Dayılar birer devlet başkanı gibi başka devletlerle ikili antlaşmalar bile yapabiliyorlardı.
19. yüzyıl başlarında Libya'daki dayılar da Tunus ve Cezayir dayıları gibi Akdeniz'de A.B.D ile mücadele etmiştir.
Osmanlılar 1835 yılında Libya'daki kontrolü yeniden sağlayarak burayı merkezi yönetime bağladılar
(Birinci ve İkinci Berberi Savaşı).
Osmanlı İmparatorluğu'nun zayıfladığı dönemde, 1911'de İtalyanlar bölgeyi işgal ettiler.
Trablusgarp Savaşı akabinde yapılan Uşi Antlaşması ile Libya'daki fiili Osmanlı hakimiyeti sona ermekle beraber, hukuken Osmanlı'ya bağlılığı benimsendi.
Ülkeyi işgal eden İtalyanlara karşı Osmanlı subaylarının örgütlediği milis kuvvetleri uzun zaman direnç gösterdi.
Ancak her türlü üstünlüğe sahip olan İtalya ülkenin tamamını kontrol etmeyi başardı.
Halkı baskı ve zulüm ile sindirdi.
Adeta bütün Libya'yı köleleştirdi.
Bu dönemde İtalyan sömürgeciliğine karşı Ömer Muhtar tarafından başlatılan direniş hareketi ise Ömer Muhtar'ın yakalanarak idam edilmesi sonucunda başarısızlığa uğradı.
II. Dünya Savaşı'ndan sonra bölge Fransa ve Birleşik Krallık'a bırakıldı.
Birleşmiş Milletler 1949'da Libya'nın bağımsız bir ülke olması gerektiği kararını aldı.
Görüşmelerde Libya'yı, 1920'lerden beri İtalyanlar'la mücadele etmiş olan, sonrasında Mısır'a sürgüne giden Şeyh İdris temsil etti.
1951'de Libya bağımsızlığını kazandı ve Birleşmiş Milletler aracılığıyla bağımsızlığa kavuşan ilk ülke oldu.
Şeyh İdris ülkenin kralı oldu.
1969'da, ordunun genç subaylarından Muammer Ebu Minyar El-Kaddafi bir grup subayla birlikte Kral İdris'e karşı bir darbe yaptı.
Monarşi sona erdirildi ve Libya Arap Cemahiriyesi kuruldu.
Kaddafi, o tarihten sonra kendisinin "Üçüncü Evrensel Teori" dediği, Sosyalizm ve İslam karışımı bir politik rejimi izledi.
Bu sisteme İslamî Sosyalizm ve Yeşil Sosyalizm gibi isimler verdi.
1990'lı yıllardan itibaren Lokerbie faciası gerekçesiyle Amerika'nın ve uluslararası toplumun sürdürdüğü ambargo 1969'dan itibaren sürdürülen kalkınma hamlesine darbe vurdu.
Yönetim "Cemahiriye" tabirini kullanarak kitlelerin devleti olduğunu ifade etmektedir.
Londra-New York seferini yapan Pan Am 103 sefer sayılı Boeing 747 uçağı 21 Aralık 1988 tarihinde havada infilak etti ve İskoçya'nın Lockerbie kasabasına düştü.
Uçak içindeki 259 kişi ve kasabadaki 11 kişiyle birlikte toplam 270 kişi hayatını kaybetti.
Semtex adlı patlayıcıyı uçağa yerleştirenlerin Libya uyruklu olduğunun anlaşılmasından sonra, Libya'dan tazminat talep edildi.
Libya her iki şüpheliyi de İskoçya'ya iade ederek kişi başı 10 milyon dolarla toplam 2,75 milyar dolar tazminat ödedi.
İskoç mahkemelerinde yargılanan şüphelilerden Lamin Khalifah Fhimah beraat etti.
Libya gizli servisi üyesi olan Abdülbasit Ali al-Megrahi ise 2001 yılında ömür boyu hapse mahkûm edildi ve cezasını İskoçya'da çekmeye başladı.
Yükümlü olduğu esnada prostat kanseri olan Megrahi 20 Ağustos 2009 tarihinde üç aylık ömrü kaldığı gerekçesiyle İskoç hükümeti tarafından serbest bırakıldı.
Olayda ölen yolcuların 189'u Amerikalıydı.
Serbest bırakma kararı ABD başkanı Barack Obama tarafından "hata" olarak nitelendirildi.
Megrahi 20 Mayıs 2012'de prostat kanserinden öldü.
Dönemin Birleşik Krallık başbakanı Gordon Brown serbest bırakma kararının (özerk) İskoçya parlamentosuna ait olduğunu, Birleşik Krallık hükümetinin kararı olmadığını açıklamıştı ancak daha sonradan basına sızan Wikileaks belgelerinde Birleşik Krallık hükümetinin Libya ile ekonomik anlaşmalarının devamlılığını sağlayabilmek için Libya'nın isteğine boyun eğerek Megrahi'nin serbest bırakılmasını teşvik ettiği ortaya çıktı.
Libya tarihinde üç silahlı kuvvet vardır:
1950 yılında bağımsızlaşan Libya Krallığı'nın "Libya Kraliyet Silahlı Kuvvetleri".
Muammer Kaddafi döneminin "Libya Arap Cemahiriyesi Silahlı Kuvvetleri"
2011 sonrası, Ulusal Geçiş Konseyi tarafından kurulan "Libya Ulusal Ordusu".
Libya'da Demografik Durum
Libya çok büyük bir yüzölçümüne sahip olmasına rağmen nüfusun tamamına yakının kıyı bölgelerde yaşar.
Trablus ve Sirenayka'da km²'ye düşen insan sayısı 50 iken, ülkenin geri kalanında, km²'de 1 kişinin altına düşer.
Ülkenin büyük ölçüde çöllerle kaplı olmasından dolayı, ülkede yaşayanların %90'ı kıyı şehirlerinde yaşamaktadır.
Ülkeyi kaplayan çöllerin büyüklüğünü, bütün ülkedeki alanda km²'ye düşen insan sayısının 3,6'ya düşmesinden anlaşılabilinir.
Tarımsal faaliyetlerin imkansız olduğu çöllerle kaplı Fizan'dan ziyade halk Trablus ve Sirenayka bölgelerinde yaşamaktadır.
Bütün nüfusun %90'ı, ülke topraklarının sadece %10'unda yaşamaktadır.
Ülke toplam nüfusunun %88'i şehirde yaşamaktadır ve çoğunluğu üç büyük şehir olan Trablus, Bingazi ve el-Beyda'da bulunmaktadır.
6,5 milyon civarındaki Libya nüfusunun yaklaşık yarısı '15 yaşından' küçüktür.
1984 yılında dünya çapındaki en büyük nüfus artış hızına ulaşan Libya'da, yıllık doğum oranı %4 olarak tespit edilmişti.
1984'de 3,6 milyon olan ülke nüfusu 1964'de 1,54 milyondu.
Libya'da yaşayan Halklar:
Araplaşmış Berberiler,
Türkler,
Saf Arap ve çöl kabilelerinden oluşan Bedeviler,
Tuaregler
Sahara altı siyahlarından olan Sahiller ile Tobular
Ayrıca ülke çok sayıda Orta Afrika'dan göçmen barındırmakta ve ayrıca çok sayıda Mısırlı göçmenler ülkede yaşamaktadır.
2011 tahminlerine göre Libya'da çalışan yabancılar:
60.000 Bangladeşli,
30.000 Çinli,
30.000 Filipinli
25.000 Türk (fakat ataları Türk olanların sayısı 80.000'dir.)
Libya'nın resmi dili Arapça olduğu gibi halk arasından da %80'in üzerinde bir oranla Arapça; Arapça'nın ağız ve lehçeleri konuşulmaktadır.
Ülkenin geriye kalanı olan %20'si ise Berberi Dili olan Tamazight dilini konuşmaktadır.
İngilizce ve İtalyanca büyük şehirlerde konuşulmaktaysa da, İtalyan esaretini yaşamış yaşlıların büyük çoğunluğu İtalyanca bilmektedir.
Başkenti : Trablus
Yüzölçümü : 1.759.541
Nüfusu : 6.420.000 (2011 Tahmini)
Para Birimi : Libya Dinarı
Kaynak : https://tr.wikipedia.org/wiki/Libya
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder