Üst Kattaki İmparatoriçe Locası
Törenleri seyretmek üzere Ayasofya’ya gelen imparatoriçe, üst kata çıkarılır, merasimleri maiyetindekilerle beraber, üst katın güney nefindeki "imparatoriçe locası"ndan seyrederdi.İmparatoriçe locasından günümüze ulaşan kısımlar mermer başlıklı iki küçük yeşil porfirden yapılma sütun ve zemindeki, imparatoriçenin tahtının konacağı yeri göstermek üzere yerleştirilmiş dairesel yeşil porfir taşından oluşur.
Bu yeşil daire, omphalion’daki daireler gibi yapılmıştır.
Buradan binanın alt katı ve iç mekânına hakim bir bakış açısı elde edilebilmektedir.
Güney Üst Nefi
Üst katın neflerinde tavanı kaplayan, insan figürü ihtiva etmeyen mozaikler Osmanlı Devri’nde yağmur suyundan tahrip olduğundan, 19. yüzyılda Osmanlı Sultanı Abdülmecid bunların tamir edilmesini emretmişti.Fakat mozaik sanatı 19.yüzyılda unutulmuş bir sanat durumuna geldiğinden İtalyan Fossati kardeşler sultana bunların tamir edilemeyeceğini belirtip, başka bir çözüm tavsiyesinde bulundular:
Çok tahrip olan mozaikler sıvayla kaplandı ve altta kalan mozaik motifleri bu sıva üzerine resmedildi.
Bazı sütunların üst kısımlarındaki kemerlerde sıvayla kaplanmamış mozaikler hâlen görülebilir durumdadır.
İmparatoriçe Locası
İmparatoriçe Locası'nın Karşısındaki Pencereler
Fakat yer yer nemden dolayı orijinal renklerini kaybetmişlerdir.Ayrıca yer yer dökülen veya altta mozaik olup olmadığı anlaşılmak üzere kasten açılmış sıvalar altından da eski mozaikler görülebilmektedir.
Fossati kardeşlerin üst kattaki tavan mozaiklerini kaplamadan önce tüm mozaiklerin kopyalarını kâğıtlara çıkardıkları bilinmekteyse de, yanlarında götürdükleri bu kâğıtların günümüzde nerede oldukları bilinmemektedir.
Cennet ve Cehennem Kapısı
İmparatoriçe locasının az ilerisinde, üzerlerindeki anahtar kabartmalarından dolayı “cennet ve cehennem kapısı” olarak adlandırılan, vaktiyle bir kapı içerdiği sanılan, duvarlara sabitlenmiş iki mermer blok görülür.Bu bloklar üzerinde hayat ağacı, balık gibi semboller içeren küçük kabartmalar bulunur.
Kilise temsilcileri “synod” adı verilen toplantıların yapılacağı odaya gitmek üzere bu kapıdan geçerlerdi.
Deisis Mozaiği
Buradan geçildikten sonra sağ tarafta yer alan duvarda, 12. yüzyıldan kalma (1261'de yapıldığı tahmin edilen), “deisis” olarak adlandırılan, Hz.İsa'nın Kıyamet Günü insanlık için Tanrı'dan niyaz dilemesini simgeleyen bir mozaik bulunur.Alt kısmı yok olmuş bu büyük mozaikte ortada Hz.İsa, sağda Vaftizci Hz.Yahya, solda ise Hz.Meryem görülür.
Hz.İsa’nın sağ eli, alt kattaki iç nartekste yer alan mozaikte de görüldüğü gibi, “vaftiz işareti” denilen bir halde tasvir edilmiştir
(baş parmağın ucu “kalbe giden yol”la ilişkilendirilen yüzük parmağına temas eder haldedir).
II. İoannis Komnenos, Hz.Meryem, Hz.İsa, İrini
Bu mozaiğin muhtemelen diğer muhtelif Ortodoks kiliselerinde taklit edilmeye çalışılan bir hususiyeti, Hz.İsa’nın yüzünün sağ ve sol yarılarının birbirlerinden farklı olarak tasvir edilmiş olmasıdır.Bu fark, sağ ve sol gözlerde de görülür.
Bir yapım hatası olmayan bu hususiyet, Leonardo da Vinci’nin meşhur eserinde de görülmekle beraber, Ayasofya’daki bu mozaik 12.yüzyılda yapılmış olduğundan Vinci’nin eserinden daha eskidir.
Mozaiği yapan sanatçı Hz.İsa’nın yüz kısmına öyle bir hususiyet kazandırmıştır ki, mozaikten Kudüs yönüne doğru 10-15 metre kadar yürünerek geri dönüp bakıldığında hem Hz.İsa’nın yüzünün iki yarısı simetrik hale gelir, hem de Hz.İsa’nın gözleri o konumdaki kişiye bakar bir vaziyet alır.
Bu mozaik Bizans resim sanatında rönesansın başlangıcı olarak ele alınır.
Henricus Dandolo'nun Mezar Taşı
Üst katın bu kısmında sağda, zeminde Venedik Cumhuriyeti'nin kör hükümdarı Dandolos’un mezarı yer alır.
Güney üst nefinin doğu ucunda, sağdaki Eğik Sütun
Güney üst nefinin doğu ucunda, sağda binanın eğrilmeye maruz kalışının açık bir göstergesi olan, Piza kulesi gibi eğrilmiş bir sütun bulunur.Solda ise yine alt kısımları tahrip edilmiş iki mozaik yer alır.
1122'de yapılmış olan ilk mozaikte ortada çocuğuyla Hz.Meryem, solda elinde bir para kesesi tutan Bizans imparatoru II. Ioannes (Johannes) Komnenos, sağda eşi İren görülür.
Mozaiğin 90 derece açı yaparak yan duvarda (payede) devam eden kısmında imparatorun veremden ölen oğlu Aleksios tasvir edilmektedir.
İmparator ve eşi oğullarının genç yaşta ölmesinden sonra çocuklar için ücretsiz bir hastanenin açılmasını finanse etmişlerdir.
İmparatoriçe Zoi ve Eşi
11. yüzyıldan kalma diğer mozaikte ortada Hz.İsa yer alır.Bizans mozaik sanatında umumiyetle, Hz.İsa baştaki haleye bir haç iliştirilerek tasvir edilir ve ayrıca mozaiklere kimlikleri açıklayıcı yazılar eklenirilave edilir.
Bu bakımdan Bizans mozaiklerinde kimliklerin teşhis edilmesinde zorluk çekilmez.
Mozaikte sağda imparatoriçe Zoi yer alır.
Zoi, kocalarının ölümünden dolayı üç kez evlenmiş ve üç imparatora eşlik etmiştir.
Her evlendiğinde mozaikteki imparatoru ve adını değiştirmek gerektiğinden, sanatçı mozaikteki imparatorun vücudunu tümüyle değiştirmek yerine yerine yalnızca kafayı ve kim olduğunu açıklayan yazıyı değiştirmek yoluna gitmiştir.
Bu yüzden mozaikte imparatorun kafasının ve adının çevresinde kazınma izleri görülmektedir.
Mozaikteki son kocası imparator IX.Konstantinos'tur.
O da elinde bir para kesesi tutar halde tasvir edilmiştir.
Bu mozaiğin solundaki girintide yer alan, süslemeli tarzda boşluklar açılarak oyulmuş mermer blokun üzerinden bakıldığında, tam karşıda, apsidin üst kısmı ile yarım kubbe arasındaki kemerde görülen, bir kanadın alt ucunu ve ayak kısmını gösteren mozaik parçaları vaktiyle burada bir melek mozaiğinin bulunduğu izlenimini vermektedir.
Muhtemelen bir deprem esnasında düşmüş olmalıdır.
Mermer bloktan hafifçe sağa doğru bakıldığında ise apsidin üst kısmında yer alan, kucağında çocuğunu taşıyan Hz.Meryem mozaiği alt kattan görülme derecesine kıyasla daha iyi ve daha yakından görülebilmektedir.
Apsid (Apsis)’deki (Mihrabın üstündeki) Hz.Meryem Mozaiği
9.yüzyıla tarihlenen, Hz.Meryem'i taht üzerinde tasvir eden bu mozaikte, tahtın üzerindeki minderlerde pik (maça) sembolleri bulunur.Hz.İsa’nın elbisesinin sarı renkte parlayan mozaik taşlarının yapımında altın, beyaz renkte parlayan kısımlarının yapımında gümüş kullanılmıştır.
Üst Kattaki Güney Nefi Mozaikleri
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder