İmrahor İlyas Bey Camii (Studios Manastırı), İstanbul
Yedikule ile Samatya arasında, ana caddenin hemen arkasındaki bu manastır ve kilise İstanbul'daki en eski Bizans dini yapısı olması bakımından önemi büyüktür.Vaftizci Yahya'ya (İoannes Prodromos) ithaf edilmiş bu yapıyı Konsül Studios 454 de kendi mülkü olan arazi üzerinde yaptırmıştır. Bu manastırda yaşayan keşişlere, nöbetleşe olarak gece-gündüz ayin yapmalarından ötürü uykusuzlar (akometoi) denilmiştir.
Bu manastır ve kilisenin en büyük şöhreti sonradan aziz ilan edilen Theodoros Studites'in (798-826) buraya baş keşiş olması ile başlar. 700 kadar keşişin içinde yaşadığı bu manastır devrinin en büyük teoloji merkezi idi. Bu manastırda hazırlanan ikonalar, minyatürler ve el yazmalarının kültür tarihinde çok önemli bir yeri vardır. Bizans İmparatorlarının törenlerde Altın Kapı'dan geçtikten sonra bu kapının iç tarafında bulunan bu kilisede ibadet etmeleri bir Bizans geleneği olarak Fetihe kadar sürmüştür. Latin istilasına kadar da kilisenin günü olan 29 Agustos'da bütün saray halkı burada toplanarak ibadet ederlerdi. Ayrıca zor duruma düşen Bizansın ileri gelenleri de canlarını kurtarmak için bu manastıra sığınırlardı. Hatta buraya üç İmparator da sığınmıştır. Bunlar V. Mikhael (1041-1042) ,I. Isaakios Komnenıos (1057-1059) ve Malazgirt savaşında Alpaslan'a yenilen IV. Romanos Diogenes (1068-1071) dir.
Fetihten sonra kapatılan bu manastırın kilisesini II. Bayezid'in İmrahoru İlyas Bey Camiye çevirerek etrafına ona akar sağlamak için Langa'da bir hamam ve dükkanlar yaptırarak Vakıf kurar ve bu devirden sonra da onun ismiyle anılmaya başlar. 1782'deki büyük Samatya yangınında büyük zarar gören binayı III. Selim (1789-1807)'in harem hazinedarlarından Nazperver Kadın tamir ettirir ve kendi adının yazıldığı bir tamir kitabesi koyar. 1894 depreminde zarar gören bina 1908'de çatısı kar birikmesinden dolayı çöker 1920'de büyük bir yangın geçirir ve kendine akar olan hamam ve dükkanlar da yanar. Bir daha da onarım görmez, sadece son cemaat yerinin sol tarafı kapatılarak küçük bir mescit haline getirilir ve bina Ayasofya Müzesine bağlanana kadar bu işlevi sürdürür.
Eski kaynaklarda içerisinin zengin mozaiklerle kaplı olduğu yazılı olmasına rağmen bugün bunlardan hiçbir iz kalmamıştır. Kalan mimari parçalardan çok zengin bir taş işçiliği olduğu anlaşılmaktadır. Bu manastırın yanında bir sarnıç bulunuyordu. Bu sarnıç plastik atölyesi olarak kullanıldığında çıkan bir yangın sonucu yanmıştır. Buna bitişik bir de küçük bir apsisi olan iki sütunlu bir ayazması vardır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder