Cami bodrum katının ve kubbeli odaların bulunduğu birinci terastan sonra üzerinde yalnız 7 dükkân ve bir çeşmenin bulunduğu bir ara seviyeye inilmektedir. Dış avlu duvarının caminin kuzeyindeki kesimi altındaki istinat duvarı altındaki tonozlar dükkân şeklinde değerlendirilmiştir. Genel yerleşme düzeni ve külliyenin programı Sultanahmet külliyesi, külliye için sağlanabilen arsanın durumu ve programı nedeniyle Fatih ve Süleymaniye gibi büyük sultan külliyelerinde görülen medreselerin tekrarından oluşan simetrik gruplaşmalara düzenli bir geometrik şemaya sahip değildir. Külliye yapılarının büyük bir bölümü kıble ve ona dik doğrultu esas alınarak yönlendirildiklerinden temelde bir yön ve düzen fikri gözlenmektedir. Ayrıca işlevsel kümelenmeler yapılarak Cami ve Hünkâr Kasrı imam odaları eğitim yapıları ve Medrese,Darul-Kurra, Sıbyan mektebi, sağlık ve sosyal dayanışma yapıları - Daruş-şifa ve İmaret (mutfak, fırın, kiler) vakfa gelir sağlayan arasta hamam ve kira odaları yakın ilişkiler içinde düşünülmüştür. Bugün bir bölümü yok olan vakıf yapıları sayı ve isimleriyle Akarat-ı vakf-ı şerif"defterinde belirtilmiştir. Böylece yerleri tam belirlenemese de camiyi çevreleyen alandaki vakıf yapılarının kapsamı bir ölçüde anlaşılabilmektedir.
Defterdeki dizilişe göre külliye bünyesinde bulunan vakıf yapıları şöyle sıralanmaktadır.
1-Cami-i şerif hakkındaki tek hamam
2-Cami mihrabı önündeki kubbeli odalar (36 adet )
3-Mehmet Paşa sarayının yerinde tahtani ve fevkani odalar (18 adet)
4-Mehmet Paşa sarayının yerinde ali paşa vakfı için yapılan odalar(17 adet)
5-Mesih Paşa sarayının kapısındaki odalar (3 adet)
6-Cami yakınındaki kubbeli odalar altında yer alan dükkânlar (39 adet)
7-Mehmet Paşa sarayı yeri karşındaki kubbeli odalar altındaki dükkânlar (33 adet)
8-Cami şerif mektep hanesi yakınındaki fevkani ve tahtani dükkânlar (8 adet)
9-Darül-hadis medresesi yakınındaki odalar (11 adet)
10- At meydanı tarafında türbeye bitişik dükkanlar (6 adet )
11- Yıkılan Arslanhane de Abdulgani Efendinin evi yerinde dükkânlar (5 adet?)
12- Ali Çavuşun evi yanında at meydanı karşısında ve imaret yanında odalar, evler (4 adet)
13- Kasr-ı Hümayun altında köşe çeşmesi yanındaki dükkânlar (7 adet)
14- Top arabacıları meydanı yakınında tahtani ve fevkani odalar (20 adet)
15- İmaret-i amire duvarındaki dükkânlar (8 adet)
16- Mahzen (2 adet)
17- Darrüş-şifa hamamı
18- Oda (2 adet)
Bu yapılardan bugün varolan kolayca teşhis edilebilenler Arasta ve Darüş-şifa hamamları türbeye bitişik dükkânlar Kasr-ı Hümayun’un altında köşe çeşmesi yanındaki dükkânlar ve mahzenlerdir. Cami mihrabı önündeki 36 adet kubbeli oda ve mektep yakınında olduğu belirtilen 8 adet fevkani ve tahtani dükkânlar Darül-hadis medresesi yakınındaki 11 oda at meydanı karşısında ve imaret yanındaki 4 adet ev imare-i amire duvarındaki 8 dükkân yok olmuştur. Mehmet Paşa sarayının yerinde Ali Paşa vakfı için yapılan 17 adet odanın ve Mesih Paşa sarayının kapısı tarafındaki 3 odanın ve yıkılan Arslanhane ve Abdulgani efendinin evinin yerine yapılan 5 dükkânın (?) yeri saptanamamaktadır. Bugün Arasta sokağının batı yanını oluşturan kuzeyde batıya güneyde doğuya doğru dönerek toplam 39 dükkândan oluşan dizi kubbeli odalar altındaki dükkânlardır. Bu dizinin karşısında yer alan kuzey ucunda sebil bulunan dizi ise belgelerde "Mehmet Paşa sarayı yeri karşısındaki kubbeli odalar" altında oldukları belirtilen 33 dükkândır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder