Ebû Menûçihr Camii, Kars'ın Arpaçay ilçesine bağlı Ocaklı Köyü’ndeki Ani Harabelerinde, eski şehrin hemen hemen merkezinde, orta surlarının güney burcuna ait kalıntıların yakınında bulunmaktadır.
Ebû Menuçehr Camii, Anadolu'da yapılan ilk Türk Camii'dir.Engebeli bir araziye yapılmıştır.
İnce uzun dikdörtgen planlı bir eser olup, eski resimlerinden üst örtüsü hakkında bilgi edinilememiştir.
Eski kaynaklarda caminin batı duvarının üstünde yer alan inşa kitâbesiyle bundan başka iki kitâbeden söz edilir.
Bu inşa kitabesinde; 1072 yılında yapıldığı yazılıdır.
Ancak diğer kitabeler günümüze gelememiştir.
Ebû Menuçehr Camii, Anadolu'da yapılan ilk Türk Camii'dir.Engebeli bir araziye yapılmıştır.
İnce uzun dikdörtgen planlı bir eser olup, eski resimlerinden üst örtüsü hakkında bilgi edinilememiştir.
Eski kaynaklarda caminin batı duvarının üstünde yer alan inşa kitâbesiyle bundan başka iki kitâbeden söz edilir.
Bu inşa kitabesinde; 1072 yılında yapıldığı yazılıdır.
Ancak diğer kitabeler günümüze gelememiştir.
Ocaklı Köyü Ebû Menuçehr (Menuçihr) Camii, Arpaçay, Kars
1064 Yılında Selçuklu Sultanı Alparslan’ın Ani Kentini fethetmesinden sonra Ani Beyi olarak atadığı Şeddâdîler’den (Benî Şeddâd) Ebû Şücâ‘ Menûçihr tarafından 1072-1086 yılları arasında inşa edilmiştir.
Eser, Petrograd (Leningrad) Üniversitesi kazı ekibinin burada araştırma yapmaya başladığı 1892 yılına kadar oldukça sağlam durumdaydı.
Mevzubahis tedkikler, 1904’e kadar devam etmiş, bu süre zarfında tarihi eser, kazı evi olarak kullanılmış, ardından kazı başkanı Nikola Marr tarafından esere ait pek çok parça yerinden sökülerek Sovyetler Birliği’ne götürülmüştür.
Bugün sadece mihrap duvarı, batı yan duvarı ve kuzeybatı köşesindeki sekizgen kesitli, kalın gövdeli minaresinin bir kısmı sağlam durumdadır.
Dikdörtgen planlı iki katlı olarak yapılan caminin tavanında Selçuklu devri yıldız motifleri mevcuttur.
Eser, Petrograd (Leningrad) Üniversitesi kazı ekibinin burada araştırma yapmaya başladığı 1892 yılına kadar oldukça sağlam durumdaydı.
Mevzubahis tedkikler, 1904’e kadar devam etmiş, bu süre zarfında tarihi eser, kazı evi olarak kullanılmış, ardından kazı başkanı Nikola Marr tarafından esere ait pek çok parça yerinden sökülerek Sovyetler Birliği’ne götürülmüştür.
Bugün sadece mihrap duvarı, batı yan duvarı ve kuzeybatı köşesindeki sekizgen kesitli, kalın gövdeli minaresinin bir kısmı sağlam durumdadır.
Dikdörtgen planlı iki katlı olarak yapılan caminin tavanında Selçuklu devri yıldız motifleri mevcuttur.
Ocaklı Köyü Ebû Menuçehr (Menuçihr) Camii, Arpaçay, Kars
Caminin planı pek düzgün olmayan bir dikdörtgen şeklinde olup (18,5 × 15,7 m.) bina çift katlı olarak düzenlenmiştir.
Alt kattaki mahzen, örtüsü zengin bir tonoz sistemine sahip olan odalardan meydana gelmiştir.
Üst kat mekânı (harim) kalın gövdeli, dorik forma benzer başlıkları bulunan bodur sütunlarla üç sahna ayrılmıştı.
Bu bölüm tahrip olmuştur.
Alt kattaki mahzen, örtüsü zengin bir tonoz sistemine sahip olan odalardan meydana gelmiştir.
Üst kat mekânı (harim) kalın gövdeli, dorik forma benzer başlıkları bulunan bodur sütunlarla üç sahna ayrılmıştı.
Bu bölüm tahrip olmuştur.
Ocaklı Köyü Ebû Menuçehr (Menuçihr) Camii, Arpaçay, Kars
Caminin sonraları gözetleme kulesi olarak da kullanılan minaresi çift renkte taşlardan yapılmıştır.
Eski şehrin ortasında bir zafer abidesi gibi yükselen bu heybetli minarenin şekli Selçuklu mimarisinin erken devir özelliklerine uygundur.
Minare camiye göre daha açık renkli taşlardan inşa edilmiş olup Emîr Fadlûn tarafından 1125 yılında yaptırıldığı kabul edilmektedir.
Minarenin ilgi çekici tarafı, üzerinde beyaz renkte taşların sıralanmasıyla kûfî hatla yazılmış “Bismillâh” yazısının olmasıdır.
Eski şehrin ortasında bir zafer abidesi gibi yükselen bu heybetli minarenin şekli Selçuklu mimarisinin erken devir özelliklerine uygundur.
Minare camiye göre daha açık renkli taşlardan inşa edilmiş olup Emîr Fadlûn tarafından 1125 yılında yaptırıldığı kabul edilmektedir.
Minarenin ilgi çekici tarafı, üzerinde beyaz renkte taşların sıralanmasıyla kûfî hatla yazılmış “Bismillâh” yazısının olmasıdır.
Minaredeki "Bismillâh" Yazısı
Sekizgen köşeli minareye 99 basamaklı merdivenle çıkılmaktadır.
Minare Orta Asya Türk Mimarisinin izlerini taşımaktadır.
Kesme taştan olan minaresi 1907 yılında yıkılmıştır.
Bugün üç dört parçaya bölünmüş minare gövdesi içerisinde merdiven izleri görülebilmektedir.
Cami kesme taştan yapılmış, uzun kenarlarında yuvarlak kemerli, ince uzun dörder penceresi, kısa kenarlarında da aynı şekilde birer penceresi bulunmaktadır.
Bu pencerelerin alt ve üstünde bir sıra halinde mazgal delikleri yer almaktadır.
Minare Orta Asya Türk Mimarisinin izlerini taşımaktadır.
Kesme taştan olan minaresi 1907 yılında yıkılmıştır.
Bugün üç dört parçaya bölünmüş minare gövdesi içerisinde merdiven izleri görülebilmektedir.
Cami kesme taştan yapılmış, uzun kenarlarında yuvarlak kemerli, ince uzun dörder penceresi, kısa kenarlarında da aynı şekilde birer penceresi bulunmaktadır.
Bu pencerelerin alt ve üstünde bir sıra halinde mazgal delikleri yer almaktadır.
Ocaklı Köyü Ebû Menuçehr (Menuçihr) Camii, Arpaçay, Kars
İnşaatında kullanılan malzeme “volkanik tüf” adı verilen, sağlam fakat hafif bir taştır.
Bölgeye has olan, siyah, bej, kahverengi ve gri renklerdeki bu taşlar Horasan harcı ile kaynaştırılmıştır.
Düzgün bir sıralama göstermeyen taşlar binanın dış cephelerinde hareketli bir görünüm meydana getirmiştir.
Camiye doğu kenarından bitişik olduğu bilinen medrese de eserin son cemaat mahalli gibi yıkılmıştır.
Bu eserlerle beraber inşa edilmesi muhtemel olan caminin yakınındaki (kuzeydoğu) hamam 1965-1967 yılları arasında yapılan arkeolojik kazılarda bulunmuştur.
Köşelerinde kubbeli dört halveti bulunan haçvari planlı sıcaklığı, buna bitişik dikdörtgen planlı külhan ve su deposu ile ılıklığının bir kısmı ortaya çıkarılmış olan hamam günümüzde harabe durumundadır.
UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi'ne giren Ani Ören Yeri’ndeki, Türklerin Anadolu’da yaptığı ilk cami olan Ebu’l Menuçehr Camii’nin restorasyonunu sağlayacak protokolün imzası 23 Haziran 2020 tarihinde atıldı.
Cami, 2 yıl sürmesi beklenen restorasyonun ardından ibadete açılacaktır.
Restorasyon için Türkiye genelinde bölgesel bazda faaliyet yürüten 26 kalkınma ajansı maddi destek verecektir.
Bölgeye has olan, siyah, bej, kahverengi ve gri renklerdeki bu taşlar Horasan harcı ile kaynaştırılmıştır.
Düzgün bir sıralama göstermeyen taşlar binanın dış cephelerinde hareketli bir görünüm meydana getirmiştir.
Camiye doğu kenarından bitişik olduğu bilinen medrese de eserin son cemaat mahalli gibi yıkılmıştır.
Bu eserlerle beraber inşa edilmesi muhtemel olan caminin yakınındaki (kuzeydoğu) hamam 1965-1967 yılları arasında yapılan arkeolojik kazılarda bulunmuştur.
Köşelerinde kubbeli dört halveti bulunan haçvari planlı sıcaklığı, buna bitişik dikdörtgen planlı külhan ve su deposu ile ılıklığının bir kısmı ortaya çıkarılmış olan hamam günümüzde harabe durumundadır.
UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi'ne giren Ani Ören Yeri’ndeki, Türklerin Anadolu’da yaptığı ilk cami olan Ebu’l Menuçehr Camii’nin restorasyonunu sağlayacak protokolün imzası 23 Haziran 2020 tarihinde atıldı.
Cami, 2 yıl sürmesi beklenen restorasyonun ardından ibadete açılacaktır.
Restorasyon için Türkiye genelinde bölgesel bazda faaliyet yürüten 26 kalkınma ajansı maddi destek verecektir.
Ocaklı Köyü Ebû Menuçehr (Menuçihr) Camii, Arpaçay, Kars
Kaynaklar:
- https://islamansiklopedisi.org.tr/menucihr-camii
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Men%C3%BB%C3%A7ihr_Camii
- https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/anadoludaki-ilk-turk-camisi-kalkinma-ajanslari-destegiyle-restore-edilecek/1886486
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder