Mahmut Paşa Camii, Fatih, İstanbul
Mahmut Paşa Camiinin esas binası tek kanatlıdır.11 ve 10.45 metrelik iki kubbesi vardır. Bunlar Bursa camilerinin hatırlatırlarsa da, iki kubbenin de aynı mahiyette olması birini medhal ve diğerinin de sekili mihrap olmaması ve aynı seviyede bulunması ile onlardan ayrılır.E.H. Ayverdi şunları söylemektedir: “… Ayrıca bu iki esas kütle cananlara doğrudan doğruya irtibatta olmayıp aradaki 2.45 lik dehlizlerle sağlı sollu ikişer kapı ile merbuttur. Yanlar bu dehlizlerden sonra gelen açık üç eyvandan mürekkeptir. Bu suretle kanatlı camilerden bariz bir şekilde ayrılır; Bu yanların ne vazifesi olduğu nasıl kullanılabileceği anlaşılmaz bir keyfiyettir. Bir’de yanlarda iki medhal vardır. Bu medhaller ne içindir? Cenahlarda ne ikamet kabildir ne de onlara başka bir vazife atfetmek mümkündür. Bu değişiklikten başka ön tarafa beş kubbeli bir dehriz eklenmiştir. Bu unsur yeşil camiin karanlık medhaline benzetilebilir. Fakat ondaki medhal yukarı çıkmak için lazımdır; burada heyet-i umumiye ile hiçbir kül teşkil etmez; vazifesi talinin talisidir… Bir şeyler yapmak, camii teferruatlı tutmak istenmiştir amma, hiç de muvaffak olunmuştur denemez. Nitekim bunun bir ikincisi görülmemiştir.”Camiin esas kubbeleri kürevi üçgenlerle duvarlara basar. Dört uctaki kubbe baklavalı kuşağa oturur. Üç yan kubbesi de yine kürevi üçgendir. Sadece soldan bir tanesi sekiz köşeli bir kaide üzerindedir. “Girişteki dehlizlerin orta kubbesi çapraz tonoz, ortası yuvarlak bir göbek olup içinde 16 dilimli bir tepelik vardır. Tonoz yüzleri 5 sıra bade yaprakla süslenmiş bulunmaktadır. İki yan da 24 dilimlik kubbelerle örtülüdür.”
Cami Sultan III. Osman zamanında büyük bir tamir görmüştür. Daha sonra XVIII. Yüzyılda bütünüyle yenilenen camiin Hünkar mahfili H. 1244 yılında Sultan Mahmud tarafından koydurulmuştur. Bütün bunlara rağmen iç kısım aslına bakarak fazla bir değişikliğe uğramamıştır. Dış yüzlerdeki değişiklik konusunda E. H. Ayverdi şunları söylemektedir. “… revak kemer başları, kemerleri ve büyük kapıdan ve minare kaidesinden başka bütün aksamın ve taşların değiştiği görülmektedir. Belki arada tek tük taş kalmıştır. Fakat o arada karışıp gitmektedir. Bu esnada kıble duvarı yüzündeki dış mihrapların şekli de bozulmuş, kaba bir şekilde yapılmıştır. Revakın mermer direkleri, yerine sağlamları konacağına, pek kaba bir çirkin gömlekle sarılmıştır. Revak kemerleri ve aynalı mermerdir; bunlar ilk yapıdan kalmıştır. Minare 1936 senesine kadar istalaktit şerefeli idi; o sene şimdiki gibi düz yapıldı. Minare kapısı içerdendir.” Pek nefis bir eser olan mermer kapı harikulade temiz bir şekilde işlenmiş olup tertibi de üstadanedir. Kapı kemerlerinin üstünde kitabe ve yanlarda yazılar vardır. Kapı çerçevesinin düzlüğüne sonradan tamir kitabeleri yazılmıştır. Cephedeki her tarafın bütün özellikleri kaybolmuştur.
Mahmut Paşa’ nın türbesi camiin arkasındadır. Sekiz köşeli türbenin alt pencere aynalarının üst başına kadar olan kısmı, köfeki ile yapılmıştır. Üstü ise taş içine gömme çinilerle kaplanmıştır. Kitabesinden anlaşıldığına göre H. 878 (M.1463) yılında yapılmış olan türbenin her köşesi saçak kornişine kadar yükselen bir çerçeve içine alınmıştır. Bu çerçevenin içindeki silmeli ikinci çerçeve biri altta diğeri üstte bulunan iki pencereyi çeviriri. Bu pencereler de birer silme ile çerçevelenmiştir. alt pencereler dikdörtgen şeklindedir. Sivri kemerli sağır nişlerle sona ermektedir. Yukarıdakiler ise doğrudan doğruya sivri kemerlidir.Böylece gözler biteviyelikten kurtulmakta,birlik içinde değişiklik sağlanmaktadır.Silmelerin ve pencerelerin arasındaki yüzler alt pencerelerden itibaren taş üzerine firuze ve lacivert renkte kakma çinilerle süslenmiştir.E.H. Ayverdi bu türbede olduğu gibi çinili cephelerin nadirliğini belirtiyor ve olanların da başarıları olmadıklarını söylüyor. Gerçektende Mahmut Paşa türbesi oldukça güzel ve harikulade bir eserdir. Mahmud Paşa Caminin bir minaresi vardır ve tek şerefelidir. Camin üst sağ ve sol taraflarında harap bir halde iki çilehanesi vardır.İki bölüm halinde ve düzenlenmemiş mezarlığında Osmanlı saray mensuplarının mezarları bulunmaktadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder