Ayasofya (Fatih) Camii, Enez, Edirne

Ayasofya (Fatih) Camii, Enez, Edirne

Ayasofya (Fatih) Camii, Edirne’nin Enez İlçesinde, Türk-Yunan sınırı yakınında, Meriç’in denize döküldüğü yerde kale içinde bulunmaktadır.
Fâtih Camii de bilinmektedir.
Bizans devrinde mühim bir liman şehri olan Enez 1355’te Cenova idaresine geçmiş ve Gattelusi ailesi tarafından idare edilmişti.

Ayasofya (Fatih) Camii, Enez, Edirne

Fâtih Sultan Mehmed’in donanma kumandanı Has Yûnus Bey tarafından 1455’te fethedilen Enez’deki büyük kilise Fâtih vakfı olarak camiye çevrilmiştir.
XVIII. yüzyıl başlarında çok harap durumda olan cami, 1122 (1710) tarihli bir kayıttan öğrenildiğine göre büyük bir tamir görmüştür.
Bu kayıtta, “İnoz (Enez) Kalesi dahilinde vâki, merhum ve mağfur Ebü’l-feth Sultan Mehmed Han’ın bina eylediği câmi-i şerîf mürûr-ı eyyâm ile harâba müşrif ve eşedd-i ihtiyaç ile tâmire muhtaç olmakla...” denilmektedir.
Son yıllarda yeniden çok harap duruma giren ve duvarları tehlikeli şekilde çatlayan caminin rivayete göre Balkan Harbi’nde minaresi de yıktırılmıştır.
Birkaç defa tamiri için teşebbüslerde bulunulduğu ve keşfi yapıldığı halde 1962’deki ziyaretimizde tehlikeyi önleyici hiçbir tedbir alınmamış olmasına rağmen Enez’deki tek cami olduğundan ibadete açık bulunuyordu.
Fakat tarihî yapı birkaç yıl sonra tamamen çökmüştür.
Bugün duvarlarının bir kısmı ayakta olmakla birlikte mimari özelliklerini kaybetmiş bir yıkıntı halindedir.

Caminin Minberi (Semavi Eyice Fotoğraf Arşivi)

Enez Ayasofyası çok büyük ölçüde bir Yunan haçı planlı yapı olarak inşa edilmişti.
Son Bizans devrinde batı tarafına pâye ve sütunlarla bölünmüş kemerli bir cephe teşkil eden bir dış narteks eklenmişti.
Bilinmeyen bir devirde kubbe yıkılmış olduğundan kubbe boşluğu ahşap bir tavanla kapatılmış, bütün binanın üstü kiremitle örtülmüştü.
Mihrap güney duvarına inşa edilmiş, kesme taştan olan minare ise güneydoğusunda ana apsis ile yan apsis arasında yapılmıştır.

Camii’nin pandantiflerinden birinde bugün kaybolmuş olan kalem işleri. 

(Semavi Eyice Fotoğraf Arşivi)

1962’de minarenin kürsü ve pabuç kısımları ile gövdesinin bir parçası duruyordu.

İçeride duvarlarda, kemerlerde ve kubbe yerindeki ahşap tavanda XIX. yüzyılda yapıldığı tahmin edilen kalem işi nakışlar vardı.
Ayrıca kubbe eteğini çepeçevre dolaşan bir âyetin kalıntıları da görülebiliyordu.
2016 senesine kadar harabe halindeki bu caminin Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından 2016 yılının Eylül ayında restorasyonuna başlandı.
Tamiratta cami, çatısı ve kubbeleri aslına uygun şekilde yapılarak 2020 Ramazan ayından evvel  ibadete açılması planlanmaktadır.

Ayasofya (Fatih) Camii, Enez, Edirne

Edirne Vakıflar Bölge Müdürü Osman Güneren, gazetecilere yaptığı açıklamada, şu ifadeleri kullandı:
"Edirne Enez Ayasofya diğer adıyla Enez Fatih Camii'nde 2016 yılının Eylül ayında restorasyona başladık.
1965 yılındaki depremde bu yapı yıkıldı.

Ayasofya (Fatih) Camii, Enez, Edirne

Restorasyona başlandığı zaman iki duvarı ayaktaydı, tamamen harabe durumdaydı.
Geliştirilen restorasyon projeleri doğrultusunda 3 yıldır çalışmalar devam ediyor.
Bugüne kadar burada ciddi zemin güçlendirmesi yapıldı, mevcut duvarlarla ilgili enjeksiyon çalışmalarıyla güçlendirme gerçekleştirildi.

Caminin Harabe Hali

Daha sonra yapı mevcut haliyle sağlamlaştırıldı ve akabinde de kubbesi, çatısı oluşturuldu.
Artık kalem içi uygulamalarına geçeceğiz."

Kaynaklar:
1.https://islamansiklopedisi.org.tr/ayasofya-camii--enez

2.https://www.yenisafak.com/gundem/edirnenin-ayasofyasi-55-yil-sonra-ibadete-aciliyor-arkeolojik-kalintilardan-muze-acacagiz-3522002

ENEZ'DEKİ DİĞER CAMİLER

EDİRNE'DEKİ CAMİLER