Başçavuşoğlu Camii, Yozgat

 Başçavuş Camii, Yozgat

Başçavuşoğlu Camii, Yozgat’ın batı tarafında, İstanbulluoğlu Mahallesinde yer almaktadır.

Çapanoğullarının hükümranlığı zamanında ve Cevheri (Cevahir) Ali Efendi Camii'nin inşasından 13 yıl sonra, plan ve süslemeleri ile ona benzetilerek Çapanoğlu’nun Başçavuşu Halil Ağa tarafından H. 1215/M. 1800-1 yılında yaptırılmıştır.

Yer yer tuğla karışımlı taş duvarlarla yapılmış, kırma kiremitli çatı ile örtülü kareye yakın dikdörtgen planlı, zengin ahşap işçiliği olan süslemeleriyle ün yapmış geç devir ahşap camilerinden güzel bir örnektir.

Sonradan sıva tamiri görmüş ve camekanlarla kapatılmış olan son cemaat mahalli, tekrar eski haline getirilmiştir. 

Buraya merdivenle çıkılır. 

Son cemaat mahallinin ortasından yuvarlak kemerli bir kapı ile camiye girilir.

Kapı üzerindeki kitabe ‘’Rüşdi’’ mahlaslı şair tarafından kaleme alınmış ve Cevheri Ali Efendi kitabesini de yazan ‘’Abdulkadir El-Şükri’’ tarafından taşa yazılmıştır.

 Başçavuş Camii, Yozgat

Camiin kuzey batısında, binaya bitişik kare kaide üzerinde, çok kenarlı bir prizma şeklinde minare yükselmektedir. 

Kapısı da son cemaat mahalline açılmaktadır. 

Harim ve mahfil planı Cevheri Ali Efendi Camiine aynen benzemektedir. 

Harimi aydınlatan pencereler iki sıralı olup alttakiler dört köşeli, üstte ise sivri kemerli vitray pencerelerde alçı işlemler görülmektedir.

Camii haremin doğu ve batı yönlerinde, mahfilin devamı olarak güneye doğru uzanan galeri zengin süslemelerle doludur. 

Ayrıca bu galeriyi taşıyan bağdali karniş üzerinde sıralanmış birbirinden güzel saray, çadırlı karargah, çeşme ve sahil mezarları sıralanmaktadır.

Caminin Mihrab, Minberi ve Vaaz Kürsüsü

Tavan ağaç işlemeleriyle, kalem işi süslemelerle, bir halı gibi incelikte desenlendirilmiştir. 

Tavan bir kare çerçeve içerisinde tezyin edilmiş ortada geniş bir dairenin göbek kompozisyonu ile mükemmelleşen şekli ile aşağı doğru sarkan bir taç gibi uzanmakta ve bu haliyle dikkatleri üzerine çekmektedir.

 Başçavuş Camii, Yozgat

Caminin harim, mahfili mahfil altı ve pencere kenarları ustalıklı kalem işi nakışlar, barok üsluplu bitkisel motifleri çiçek demetleri resimleriyle süslenmiştir. 

Yuvarlak kenarlı mihrap nişi üzerinde alçıdan yapılmış işlemeler varsa da bunlar orjinalliğini kaybetmiştir. 

Minber ve mihrapta kaybolan orijinal süslemeler camiin 1990 yılında vakıflar İdaresince yaptırılan restorasyon ve tamirat sonucu yeniden açığa çıkarılmıştır.

 Başçavuş Camii, Yozgat

Ayrıca avlunun orta yerinde eski bir çeşme kalıntısı olup duvar üzerinde mermer bir kitabe bulunmaktadır.

Caminin iç mekanı kare planlıdır. 

Kırma çatılı, taş ve tuğla karışımı kargir bir eser olan caminin kuzeybatısına yapışık yuvarlak gövdeli minaresi ile büyük bir avlusu vardır. 

Batı tarafı hazire olarak kullanılmıştır. 

Caminin mihrabı tezniyatsız olup mihrabın üzerinde aynı seviyede devam eden ağaçtan oyma stilize dal ve çiçek motifleri yer alır. 

Güney cephede ve tavana yakın yerlerde sivri nal kemerli alçı işleri ve renkli camlarla bezeli pencereler mevcuttur. 

Tavan örneği çok nadir görülen çıkmalı rozet,stilize edilmiş nebatad ve kafes motiflerinden oluşan göbek motifleri,ahşap oymadan ibaret bir süslemeyle bezelidir. 

Duvarlar gül ve diğer çiçek motifleriyle süslüdür.

Mihrap yarım yuvarlak niş şeklinde olup, alçıdan yapılmış volütlerle, “S” ve “C” kıvrımları ile bezenmiştir. 

Minber geometrik motiflidir.

İbadet mekânında yoğun biçimde ahşap ve kalem işleri ile bezelidir. 

Tavan tümüyle barok motiflerle bezelidir. 

Tavanın ortasındaki daireye ajur tekniği ile bir merkezden “S” kıvrımlarının oluşturduğu şeritler çıkmaktadır. 

Ayrıca ibadet mekânının duvarları, pencere üzerleri kalem işleri ile bezelidir. 

Burada da baklava dilimleri, küçük çiçek motifleri “S” şeklinde kıvrımlar görülmektedir.

Caminin son cemaat mahallinin içerisinden çıkılan minaresi yuvarlak gövdeli ve tek şerefelidir. 

Hakkı Acun’a göre Caminin Kitabesi:
Min hasenât-ı ibn Başçavuş Halil Agay-ı sahib-ı-hayr
Bu ziba cami vel müştebalar bünyan oldu

Hulusundan senin Tevfik-i Rabbâni olup yâver
Nice nakdin hele masruf-i haykât-ı hisan oldu

Mübeşşir bir Melek rüştü gelip itmamına tarih
Dedi Makbul-ı dergâh-ı uluvu müstean oldu Abdülkadir Sene 1215 (1800–1801).

YOZGAT'TAKİ DİĞER CAMİLER